Roma İmparatorluğu’nun önde gelen valilerinden Tiberius Julius Celsus Polemaeanus, Efes’te kendi adını taşıyan görkemli bir kütüphane kurmayı planlamıştı, ancak bu planını hayata geçiremeden vefat etti. Daha sonra oğlu Gaius Julius Aquila, babasının anısını yaşatmak amacıyla MS 110-135 yılları arasında kütüphaneyi inşa ettirdi.
Antik dönemde, yazılı kaynakların sınırlı ve kıymetli olduğu bir çağda, kütüphaneler bilginin korunduğu ve paylaşıldığı önemli merkezlerdi. Bir kütüphaneye sahip olmak, o dönemin toplumları için bir prestij kaynağı olmasının yanında, kentin entelektüel kapasitesini de gösteriyordu. Kütüphanede bir araya getirilen el yazmaları, hem geçmişin bilgisini muhafaza ediyor hem de yeni düşüncelerin temelini oluşturuyordu. Bu açıdan Celsus Kütüphanesi de bir ticaret ve liman kenti olan Efes’in kültürel ve bilimsel gelişiminde büyük bir rol oynamıştır.
Kütüphaneye adını veren Celsus’un mezarına da ev sahipliği yapan ve bu yönüyle bir anıt mezar özelliği de taşıyan yapı, iki katlıdır ve 16 metre yüksekliğindedir. Yapının ön cephesinde yer alan dört kadın heykeli, Celsus’un sahip olduğu dört erdemi (bilgelik, iyilik, düşünce ve bilgi) simgelemektedir. Günümüzde bu dört heykelin orijinalleri Viyana Müzesi koleksiyonundadır.
Antik Yunan ve Roma mimarisinin başarılı bir sentezi olarak kabul edilen Celsus Kütüphanesi, yaklaşık 150 yıl boyunca kütüphane olarak kullanılmıştır. Kütüphanenin tarihi boyunca 9.500 ila 12.000 arasında el yazma esere ev sahipliği yaptığı tahmin edilmektedir.
Efes kazılarından elde edilen bulgular, MS 262 yılında gerçekleşen Got saldırısında kütüphanenin de yağmalandığını ve içindeki bütün kitapların yakıldığını ortaya koymaktadır. Bu tarihten sonra herhangi bir onarım ya da yeniden inşa faaliyeti geçirmeyen Celsus Kütüphanesi’nin kalıntıları, 20. yüzyıl başlarında yapılan kazı çalışmalarıyla gün yüzüne çıkarılmıştır.
Bugün Efes denince ilk akla gelen yapılardan olan Celsus Kütüphanesi’nde 1970 yılında başlayan restorasyon çalışmaları, 1978 yılında tamamlanmış ve kütüphanenin görkemli dış cephesi tekrar ayağa kaldırılmıştır.