Hisar kelimesi sözlükte, “bir şehrin veya önemli bir yerin korunması için taştan yapılmış, yüksek duvarlı ve kuleli, çevresinde hendekler bulunan küçük kale” olarak tanımlanmaktadır. Hisar Camii de adını bir zamanlar İzmir’in savunması açısından kritik öneme sahip olan Liman Kalesi’nden (Aşağı Kale/Ok Kalesi olarak da bilinmektedir) almıştır. Günümüzde Kemeraltı olarak bilinen bölge, denizle kaplıydı ve 18. yüzyıl sonlarına kadar iç liman olarak kullanılıyordu. Liman Kalesi de günümüzde Konak Pier olarak bilinen eski gümrük binası ile İzmir Büyükşehir Belediyesinin eski hizmet binası arasındaki bölgede bulunuyordu. Dolayısıyla Hisar Camii’nin Liman Kalesi’ne olan yakınlığı ismini tayin ettiği gibi, günümüzde de cami ve civarı Hisarönü olarak bilinmekte ve bu mevki İzmir’in önemli buluşma noktaları arasında yer almaktadır. İzmirli olup da Kemeraltı için adres tarif ederken ya da Kemeraltı’nda biriyle buluşmak için sözleşirken Hisarönü’nü anmayan yoktur dense hiç de abartılmış olmaz.
Hisar Camii hakkındaki en eski tarihli bilgiler, Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nde yer alır. Buna göre, 1591-92 yıllarında inşa edilen Hisar Cami’nin banisi Molla Yakup’tur. Ancak ne Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nde ne de başka kaynaklarda Molla Yakup hakkında kayda değer bir bilgi bulunmaktadır.
Hisar Camii mimari açıdan klasik cami mimarisinin özelliklerini taşımakla beraber, özellikle üç mihraplı olmasıyla dikkat çekmektedir. Caminin avlusunda kütüphane, muvakkithane (muvakkitlerin -dünyanın güneş etrafındaki hareketlerine göre vakti ve özellikle de namaz vakitlerini tespit eden uzman- görev yaptıkları bina), çeşme ve iki şerbetlik bulunmaktadır. Avlu dışında, günümüzde Hisarönü Meydanı olarak adlandırılan alanda ise iki şadırvan yer almaktadır.
Hisar Cami’nden bahis açıldığında, İzmir’in yetiştirdiği önemli musikişinaslardan biri olan Rakım Elkutlu’dan da söz etmeden olmaz. 1871 yılında İzmir’de dünyaya gelen Rakım Elkutlu, 1892 yılında Hisar Camii imam hatibi olarak görevlendirilmiş ve vefat ettiği 1948 yılına kadar 56 yılı aşkın bir süre boyunca bu görevi ifa etmiştir. Babası da kendisi gibi Hisar Camii imam hatibi olan Elkutlu, küçük yaşlardan itibaren tasavvuf çevrelerinde yetişmiş ve burada dönemin önemli isimlerinden musiki dersleri almıştır. Zaman içerisinde kendine özgü bir üslup edinen Rakım Hoca, özellikle Cumhuriyet’in ilanından sonraki dönemde şarkı formunda bestelediği eserlerle Türkiye çapında tanınmıştır.
Hisar Cami’nde yarım asrı aşkın bir süre görev yapmış kentimizin yetiştirdiği önemli kültür insanlarından biri olan Rakım Elkutlu’nun hayatını konu edinen ve İzmir Kalkınma Ajansı Kültür Yayınlarından çıkan Bestekâr Hoca Mehmed Rakım Elkutlu isimli esere ulaşmak ve Rakım Hoca’nın eserlerini dinlemek için lütfen tıklayınız.