Birgi Ulu Cami ve Aydınoğlu Mehmed Bey Türbesi

Evliya Çelebi’nin kaydına göre, batı cephesinde üçüncü bir kapının yer aldığı kaydedilmiştir. Kuzey, güney ve doğu cephelerinde üst seviye pencereleri dört tanedir. Pencere sayısı batı cephesinde sekize çıkmıştır. Bütün bunlardan batı cephesinin sürekli onarım geçirdiğini düşünülebilir. Kuzey cephe önünde 1944 yılına kadar son cemaat yeri olduğu bilinmektedir. Caminin üzeri çift eğimli kurşun kaplı sivri çatıyla örtülüdür. Kuzey ve batı cepheleri, moloz taş – tuğla karışımı malzeme, güney ve doğu cepheleri ise daha özenli iri mermer bloklarla inşa edilmiştir. Doğu cephede alttan yaklaşık iki metre yüksekliğe kadar olan kısım, moloz taş ve yer yer tuğla duvar örgüsüne sahiptir. Cephelerinde tamamında ara ara devşirme malzeme görülmektedir. Caminin güneydoğu köşesinde, doğu cepheye paralel yerleştirilmiş, taştan yontulmuş, devşirme bir aslan heykeli vardır. Doğu cephesi üzerindeki girişe, dört basamaklı bir merdivenle ulaşılmaktadır. Girişin cephe boyunca yükseldiği görülmektedir, üzeri ahşap bir sundurma ile örtülüdür. Batı cephesinin köşesinde bir minare yerleştirilmiştir. Kaidesi düzgün kesme taşlarla örülmüştür. Bu kısımdan hemen sonra silindirik gövde üzerinde, kırmızı tuğla ve firuze renkli sırlı tuğlalarla oluşturulmuş, üç değişik bölüm halinde düzenlenmiş bir süsleme görülmektedir. Alttan başlayarak ilk kısımda, firuze sırlı tuğlalarla, kırmızı renkli tuğlalar, dönüşümlü olarak zikzak şekilli yerleştirilmiştir. Buradan firuze renkli çinilerle bir bilezik oluşturarak ikinci bölüme geçilir, yine aynı tarz malzeme kullanılarak, baklava dilimli motifler elde edilmiş olduğu görülür. Bu süsleme şerefenin altına kadar devam etmiş, petek kısmı ise, yatay zikzak motiflerle süslenmiştir. Külah kısmı, kurşun kaplıdır. Batı cephesi, güney köşede minarenin gövdesine bağlanmıştır. (Anonim)