İzmir’in ilk modern limanı 1876 yılında hizmete girdiğinde, aynı alan içerisinde ahşaptan inşa edilmiş iki küçük bina gümrük binası olarak kullanılmaktaydı. Limanın birinci etabını inşa eden Dussaud kardeşler ile 1878 yılında ikinci etabın yapımı için yeni bir imtiyaz sözleşmesi imzalanmış ve bu sözleşmeyle modern bir gümrük binası ile depoların yapımına karar verilmiştir. 1880 yılında açılışı yapılan yeni gümrük binası ve depolar, zamanla ihtiyacı karşılamada yetersiz olunca deniz doldurularak kazanılan alanın üzerine yeni yapılar inşa edilmiş ve böylece büyütülen alan, 1913 yılında büyük ölçüde son hâlini almıştır.
Aynı dönemde ülkenin diğer kentlerinde inşa edilen gümrük binaları ve depo yapıları ile benzer bir mimari tasarıma sahip olan İzmir gümrük binası, karadan denize doğru uzanan düz bir hat boyunca farklı zamanlarda inşa edilmiş yapılardan meydana gelmektedir. 1950’li yıllara kadar asıl işlevi olan gümrük işleri için kullanılan yapı, daha sonra uzun bir süre şehrin balık hali olarak hizmet vermiştir. Birçok İzmirlinin hatırasında balık hali olarak yer alan bu yapı, 2000’li yılların başında kapsamlı bir restorasyona tabi tutulmuştur. 2004 yılından itibaren de alışveriş merkezi (Konak Pier) olarak yaşamını sürdürmektedir.
Aydın Garı
Ticaretin gelişmesi için lojistik altyapı, günümüzde olduğu gibi geçmişte de kritik öneme sahipti. İzmir-Aydın ve İzmir-Kasaba demiryolu hatlarının devreye alınmasıyla artan ticaret hacmi, yeni bir limanı gerekli kılmış ve liman hizmete girince demiryolu ile bağlantısının kurulması ihtiyacı gündeme gelmiştir. Bu bağlantıyı tesis etmek amacıyla Alsancak Garı ile İzmir gümrük binası arasında bir demiryolu hattı inşa edilmiştir. Kordon boyunu aşıp limana kavuşan bu hattı, gündüzleri yolcu taşımacılığı için tramvaylar, geceleri de yük taşımacılığı için katarlar kullanmıştır.
Modelde görülen, İzmir gümrük binasının sağ arka kısmında yer alan ve Aydın Garı olarak adlandırılan yapı topluluğu, üç binadan meydana gelmekteydi. En solda yer alan bina ofis, en sağdaki bina da atölye olarak kullanılmaktaydı. Ortada yer alan büyük yapı ise hem yük trenlerinin son istasyonu hem de depo işlevini görmekteydi. Alsancak’tan limana yük taşımacılığı 1910 yılına kadar devam etmiştir. Bu tarihten sonra yük taşımacılığı yasaklanmış ve ortadaki yapı 1950’li yıllara kadar depo olarak kullanılmıştır.
Diğer Yapılar
Modelde görülen, İzmir gümrük binasının sol arka kısmında yer alan yapılar topluluğu, dört farklı kurumla ilişkilidir. En solda yer alan ve Aliotti depoları olarak anılan binalar, adından da anlaşıldığı üzere, bir depo kompleksi olarak kullanılmıştır. Depolara ismini veren Aliotti ailesi, 19. yüzyılda İtalya’dan İzmir’e ticaret için gelmiş bir levantendir. Döneminde dünyanın en büyük halı şirketlerinden biri olan İzmir merkezli “Oriental Carpet Company” şirketini kuran ailenin bazı üyeleri, 2000 yılına kadar Türkiye’de yaşamış ve çeşitli ticari faaliyetler yürütmüştür. Bugün Karşıyaka sahilinde yer alan Yaşar Eğitim ve Kültür Vakfına ait olan köşk (Aliotti Köşkü), Aliotti ailesi tarafından 1915 yılında inşa ettirilmiştir. Bahsi geçen depolar ise 1950’li yıllara kadar kullanılmış ve o tarihlerde yol yapım çalışmaları sebebiyle yıkılmıştır.
Aliotti depolarının yanında rıhtımın ve tramvayın inşasında yer alan “Waterfront Company” şirketinin iki katlı idare binası, onun yanında da “Haralambo Yossifoğlu Hanı” ile kafe ve taverna olarak hizmet veren ahşap yapılar yer almaktaydı. Bu yapılar da bölgedeki diğer yapılar gibi yol yapım çalışmaları kapsamında yıkılmıştır.